Inleiding
Centrum Veilige Sport Nederland (CVSN) is onderdeel van NOC*NSF. Het is het kenniscentrum voor beleid, advies en voorlichting over preventie van grensoverschrijdend gedrag in de sport. Het centrum fungeert ook als meldpunt bij incidenten. Uitgangspunt is dat sporten in een veilige omgeving voor iedereen vanzelfsprekend moet zijn. Elke sportvereniging waar kwetsbare mensen sporten, kan via www.gratisvog.nl een gratis Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) aanvragen voor de vrijwilligers die er (gaan) werken.
Astrid Cevaal is projectleider VOG. Zij zorgt er met haar team voor dat deze regeling meer bekendheid krijgt bij sportbonden, gemeenten en sportverenigingen in Nederland. Ook de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) en Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) zijn betrokken bij deze impuls om het gebruik van de gratis Regeling VOG bij de achterban te vergroten. En bovenal om de vrijwilligersorganisaties in de sport, de culturele sector en bij de kerken breder preventief beleid grensoverschrijdend gedrag te laten voeren. De VOG maakt hier onderdeel van uit.
Astrid Cevaal, projectleider VOG bij Centrum Veilige Sport Nederland:
“In de sport zijn we vaak gefocust op prestaties. De mooiste prestaties komen tot stand als de sporter goed in zijn vel zit. Dat betekent niet alleen dat de sporter lichamelijk fit is, maar betekent ook dat hij zich veilig voelt op de plek waar hij sport. Pas dan kan hij het beste uit zichzelf halen. Veiligheid is de basis. Daar zet ik me voor in, want ik vind dat echt belangrijk. Sinds ik bij het Centrum Veilige Sport Nederland werk, ben ik me ook in mijn privé leven veel meer bewust van veiligheid in de sport en het gemak waarmee we op basis van niets aannemen dat het wel goed zit bij de club waar onze kinderen sporten.
In de sport werken veel vrijwilligers. Mensen die zich bijvoorbeeld als trainer, coach, begeleider of scheidsrechter inzetten voor de sport en de sporters. De verenigingen bouwen op deze mensen. Het is dan ook belangrijk om op die mensen te kunnen vertrouwen. Sinds 2015 bestaat de regeling dat sportbonden en -verenigingen een gratis VOG kunnen aanvragen voor die vrijwilligers. Dit vermindert de kans dat personen die eerder in de fout zijn gegaan, een functie bij de sportvereniging kunnen uitoefenen. Het biedt geen garanties, maar op deze wijze laat je als club wel zien dat je de veiligheid van je leden, vrijwilligers en bezoekers serieus neemt. De VOG heeft dus een preventieve werking, het kan afschrikken bij mensen die verkeerde bedoelingen hebben.
De gratis VOG is met name bedoeld voor sportverenigingen waar kwetsbare mensen sporten, zoals kinderen en mensen met een beperking. Maar ook topsporters zijn op een bepaalde manier extra kwetsbaar. Alleen het overleggen van een VOG maakt de vereniging echter nog niet veilig. Het screenen van vrijwilligers moet onderdeel zijn van een breder preventief beleid en daarom adviseren we clubs om gebruik te maken van het stappenplan high5, waarbij een reeks aan maatregelen wordt aangereikt.
In 2017 verscheen het rapport over het onderzoek dat de Commissie De Vries uitvoerde in opdracht van NOC*NSF naar grensoverschrijdend gedrag in de sport. De resultaten waren confronterend. Eén op de acht Nederlandse sporters heeft als kind ervaring gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het voorkomen daarvan is een verantwoordelijkheid van ons allemaal. We moeten minder naïef zijn. Als club en als ouder. Er niet zomaar van uitgaan dat het wel goed zit. Dat is ook wat ik vaak met bestuurders bespreek: weet wie je binnenhaalt. De VOG is daar een instrument voor, maar staat niet op zichzelf. Verenigingen kunnen gratis VOG’s aanvragen als zij ook aan tenminste twee van drie voorwaarden voldoen. Die voorwaarden zijn: gedragsregels opstellen en bekendmaken bij de leden; aannamebeleid opstellen waarin bijvoorbeeld het navragen van referenties is geregeld en een vertrouwenspersoon aanstellen. De VOG moet geen formaliteit zijn die een vereniging gebruikt om veiligheid af te vinken. Mijn doel is dat elke club zich bewust is van het belang van preventie door goede maatregelen. En niet pas gaat nadenken over de risico’s als er al een incident heeft plaatsgevonden. We willen stimuleren dat het gesprek over grensoverschrijdend gedrag op verenigingen op gang komt. Wat vinden we normaal en wat niet? En dat de cultuur verandert zodat de meldingsbereidheid toeneemt. Uit een onderzoek van Maverick (2018) blijkt dat circa elf procent van alle vrijwilligersorganisaties, dus niet eens alleen sportverenigingen, de gratis VOG’s aanvraagt. Daar valt dus nog veel winst te behalen.
Het aanvragen van een gratis VOG kan via de website gratisvog.nl. De aanvraag komt via die website terecht bij Justis, die sinds 2015 al bijna 170.000 gratis VOG’s heeft afgegeven aan vrijwilligers in de sport. Vooral voor kleinere verenigingen is er soms te weinig capaciteit om de maatregelen te treffen en de VOG aan te vragen. Dat is natuurlijk jammer. We bieden elke club die dat nodig heeft, onze hulp aan. Zo beschikken we sinds oktober 2019 over een team met ongeveer vijftien experts die bonden en verenigingen gratis helpen met preventieve maatregelen tegen grensoverschrijdend gedrag. De eerste aanvragen daarvoor zijn al binnen. Dit team werkt ook voor de Vereniging NOV en CIO. Dus ook bijvoorbeeld de scouting en carnavalsverenigingen kunnen er een beroep op doen.
De mensen van Justis helpen ons bij de voorlichting over de VOG. Het is, zeker voor ons team experts, belangrijk om goed te kunnen uitleggen wat de screening van vrijwilligers inhoudt, wat de criteria zijn en hoe de aanvraag in zijn werk gaat. Dat maakt ons verhaal compleet. Dat is nodig, want veel organisaties zien in het begin op tegen alles dat ze moeten regelen. Als we eenmaal met de mensen aan de praat raken, zien zij het belang van preventie en de VOG snel in en zijn ze gemotiveerd maatregelen te nemen. Samen met Justis zoeken we naar manieren waarop het aanvragen van de VOG gemakkelijker kan. Wij doen er alles aan de sportverenigingen te ontzorgen, zodat we het samen voor elkaar krijgen dat alle sporters veilig kunnen sporten.”
Meer weten over preventief beleid grensoverschrijdend gedrag en de gratis regeling VOG? Bekijk de website van Centrum Veilige Sport: https://centrumveiligesport.nl/
Heeft u een vraag, opmerking of suggestie? Neem dan contact op met Justis.